Blog

İletim ve dağıtım sistemlerinin sorunsuz ve emre amade çalışmasının sağlanmasının yanında bakımlarını yapan çalışanlar ve çevresindeki canlılar için güvenli olması gerekir. Koruyucu topraklama önlemleri ile hat bakımcılarının ve çevredeki canlıların güvenlikleri sağlanır. Peki güç hatlarında kullanılan koruyucu topraklama yöntemleri nelerdir? Neden bu kadar önemliler? Cevapları ve devamı için yazımıza geçelim.

 

Koruyucu topraklama olası durumlarda canlıları dokunma ve adım gerilimine karşı korumak amacıyla yapılır. Bu önlemler her yerde olduğu gibi enerji iletim ve dağıtım hatlarında da alınır. İletim hatlarının bakımını yapan çalışanları veya hatlarının yakınındaki canlıları korumak öncelik arz ederken, olası durumlarda da iletim sistemini korumak amaçlanır.

Güç hatları ve bu hatları taşıyan yapıların topraklamaları güvenli bir şekilde yapılmalıdır. Özellikle de dokunma ve adım gerilimlerinin en aza indirilmesi konusunda teknik çalışmalar yürütülmelidir.

Aşağıdaki bölümlerde güç hatlarında kullanılan ekipmanları ve bunların topraklaması için kullanılan yöntemleri inceleyeceğiz. 

 

 

1.1. Çelik Kafesli Yapılar

Elektrik iletim sisteminde iletkenlerin ve diğer ekipmanların taşınması için kullanılan yapılardan bir tanesi çelik kafesli kulelerdir. Çelik kafesli kulelerde topraklama hattı, elektrik iletim hatları ile aralarında fazlaca aralık olacak şekilde kulenin en üstünden geçirilir. Bu sayede hat bakımı yapan çalışanların maruz kalabilecekleri topraklama indüksiyonu aza indirgenmiş olur.

 

Çelik Kafesli Kule

 

1.2. Kaygan Geçmeli Çelik Direk

İletim sisteminde kullanılan bir diğer direk tipi de kaygan geçmeli çelik direklerdir. Bu direk tipi yapısı gereği iç içe geçmiş parçalardan meydana gelir. Direğin topraklaması yapılırken her bir çelik parçanın topraklama hattına bağlı olması gereklidir. Ayrıca topraklama hattı ile temas halindeki birleşim noktalarının da elektrik bağlantıları düzenli olarak kontrol edilmelidir.

1.3. Paslandırılmış Çelik Direk

 

Paslandırılmış çelik direkler, hava koşullarına oldukça dayanıklı direk tipleridir. Yapıları gereği dış tarafları paslı bir görüntüye sahiptir. Görüntülerinin aksine bu pas görünümlü tabaka hava korozyonunun metal yüzeyinde devam etmesini engeller ve direğin kullanım süresini uzatır.

Paslandırılmış çelik direklerde koruyucu topraklama; hatların direk üzerinde sabitlenmiş ve topraklama bağlantısı olan bir bakır noktaya bağlanması ile sağlanır. Direk üzerinde toprak noktasının bulunmaması durumunda ise koruyucu toprak hattı direğin üzerinden havai olarak taşınır. 

 

Paslandırılmış Direk

 

 1.4. Boyalı Çelik Direkler

Boyalı çelik direkler çeliğin özel boyalar ile kaplaması sonucu elde edilir. Bu tür direklerdeki topraklama işlemi paslandırılmış çelik direklerde olduğu gibi bir toprak bağlantı noktası ile sağlanır.

  

Boyalı Çelik Direk

 1.5. Havai Toprak Kabloları

İletim sistemindeki yüksek gerilim hatlarında koruma ve topraklama için genel olarak havai toprak kabloları kullanılır. Havai toprak kabloları, iletkenlerin üzerinde kulenin en üst noktasında yer alır. Havai kabloların en önemli görevi yıldırım düşmesine karşı iletkenleri korumaktır. İletken veya izolatörlerin üzerine düşebilecek yıldırım çok ciddi hasar ve kayıplara neden olabilecek iken, bölgedeki iletimi kesebilecek ölçüde uç sorunlara neden olabilir. Bu gibi durumların önüne geçmek için kullanılan havai toprak kabloları, üzerlerine düşecek yıldırımı topraklama sistemine aktararak kulenin ve iletkenlerin zarar görmesini önler. 

 

Havai Toprak Kabloları

 

1.6. Zemin Topraklaması

İletkenleri taşıyacak çelik kulelerin yapımı aşamasında diğer koruyucu topraklama önlemleri alınmadan önce zemin topraklamasının çok iyi yapılması gerekir. Kullanılacak topraklama çubuğunun şantiyedeki topraklama baralarına gerekli bağlantıları yapılmalıdır.

İletim ve dağıtım hatlarında kullanılan bir diğer direk tipi olan ağaç direklerde topraklama yapılırken kümeleme çubuğu kullanılır. Direk üstünde bulunan havai toprak kabloları, ağaç direğin gövdesine sabitlenen kümeleme çubuğuna bağlanır. Kümeleme çubuğuna aynı zamanda direğin kendi topraklama hattı ve varsa zemin topraklaması bağlıdır. Bunların dışında izolatörlerin alt taraflarına bağlı olan topraklama hatları da kümeleme çubuğunda toplanır. Böylece tüm direkte bütünsel olarak koruyucu bir topraklama sağlanmış olur.

 

Kümeleme Çubuğu

 

Ağaç Direğin Gövde ve Zemin Topraklaması

 

İletim hatlarında kullanılan yardımcı topraklama ekipmanlarından biri de topraklama şalteridir. Topraklama şalteri diğer topraklama ekipmanlarının maruz kalabileceği kaçak akımının anahtarlanması için kullanılır. Ancak ilk cümlede belirttiğimiz gibi yardımcı bir ekipman olduğu için tek başına topraklama sisteminde kullanılması yetersiz olur.

 

 

Alçak gerilim (1000 volt ve altı) dağıtım hatları 3 faz ve 1 nötr iletkeni olmak üzere toplam 4 iletkenden meydana gelir. Bu tip dağıtım hatlarının topraklamasında; 3 faz iletkeninin transformatör çıkışı yıldız bağlantılı ise, iletkenler direğe geldiklerinde 3 fazın ortak noktasından (nötr noktası) alınacak topraklama hattı ve nötr iletkeninden alınacak topraklama hattı direk üzerindeki kümeleme çubuğunda toplanır. Bu sayede tek noktalı topraklama yapılmış olur. Ayrıca kümeleme çubuğuna direk ve zemin topraklamalarının bağlantıları da yapılarak dağıtım hattının ve direğin bütünsel olarak topraklaması yapılmış olur. Yüksek gerilim dağıtım hatlarında ise 3 faz iletkeni bulunurken nötr iletkeni bulunmaz. Bu tip iletkenlerin topraklanması da alçak gerilim dağıtım hatları ile aynı şekilde, 3 iletkenden alınacak topraklama hatları direk gövdesinde kümeleme çubuğunda birleştirilir.

 

Alçak Gerilim Dağıtım Hatlarının Topraklaması ve Hat Bakımının Yapılması

 

İletim ve dağıtım hatlarında veya çevre elemanlarında yapılacak bakım işlemlerinde ya da hatların kurulum aşamalarında; çalışanlar kullanacakları ekipmanlarının topraklamalı olduğundan emin olmalıdır. Koruyucu topraklaması yapılmamış hiçbir ekipman ile güç hatlarına müdahale edilmemelidir. Bunların dışında kullanılacak kamyon, sepetli araç ya da büyük yapı araçlarının topraklamalarının şantiye alanındaki topraklama sistemine bağlanmasına dikkat edilmelidir. Olası durumlarda oluşabilecek adım ve dokunma gerilimlerinden çalışanları korumak adına hat bakımlarına başlanmadan topraklama kontrollerinin yapılması elzemdir.

5.1. Hava Aletleri

Güç hatlarına müdahalelerde ve bakımlarda kullanılan vinç ve sepetli araçlarda vinç kollarının ve sepetlerin koruyucu topraklamasının yapılması önemlidir. Hat bakımcısı, bakıma başlamadan önce toprak bağlantılarını kontrol etmelidir. Ayrıca hat çalışanının hatlara müdahale edeceği koruyucu çubuklarda topraklanmış olmalıdır.

 

 

 

5.2. Araç Topraklaması

Güç hatları sahasında kullanılan sepetli araçların topraklamasında eş potansiyel topraklama matları kullanılır. Aracın metal dengeleme ayaklarının altına topraklama matları konulur ve yere o şekilde sabitlenir. Matın bir ucu aracın topraklama bağlantısına bağlanırken diğer ucu sahanın topraklama sistemine bağlanır. Ayrıca araca temas halinde olan çalışanların da işlerini topraklama matı üzerine basarak yapması gerekir.

Araçlar için topraklama matı kullanılmadığında olası ark oluşumlarında, ark aracın metal dengeleme ayaklarından toprağa akacaktır. Toprağa aktıktan sonra ise toprak üzerinde tehlikeli seviyelerde dokunma gerilimine sebep olacak ve çalışanlar için risk oluşturacaktır. İşte bu yüzden aracın metal ayakları ile toprak arasına yerleştirilecek topraklama matı bu tür risklerin oluşmasını önceleyecektir.

 

 

İletim ve dağıtım hatlarında kullanılan izolasyonlu kablolarda da tıpkı güç iletkenlerini taşıyan yapılarda ve diğer yardımcı ekipmanlarda olduğu gibi koruyucu topraklama yapılması gerekir.

Ark oluşma ihtimallerine karşı çalışanları riske atmamak için enerjisiz gözüken kablo uçları da (uzak uç) topraklanmalıdır.