Kule Vinçlerin
Yıldırımdan Korunması
Kule
vinçler, inşaat sektöründe sıklıkla kullanılan önemli makinelerden birisidir.
Ancak, yüksekliklerinden ve metal yoğunluklarından dolayı yıldırım tehlikesi
nedeniyle ciddi riskler oluşturabilirler. Böyle bir durumda vincin devrilmesi,
iç ihtiyaç tüketimleri için bulunan sensör sistemlerinin yanması ve
çalışanların can güvenliğinin tehlikede olması sebepleriyle kule vinçlerin
yıldırımdan korunması oldukça önemlidir.
Yıldırım Darbeleri ve Kule Vinçlerde Koruma
Aşamaları
Yıldırım,
yüksek gerilimli bir elektrik deşarjıdır ve doğal afetler arasında en ölümcül
olanlarından bir tanesidir. Bir yıldırım darbesi, saniyede milyonlarca voltluk
bir potansiyel farka sebep olabilir ve buna bağlı olarak da 100 kA
mertebelerinde bir akım üretebilir. Kule vinçler de yıldırım çekme
potansiyeline sahip olduğundan bu boyutta bir elektriksel darbenin sonuçları da
ağır olacaktır. Bu durumda kule vinçlerin yıldırımdan korunması birincil olarak
yıldırım çubukları bir diğer deyişle yakalama uçları ile ikincil olarak da
doğru bir topraklama sistemi kullanılarak sağlanmaktadır.
Birincil
Koruma: Birincil korumada yıldırım uçları,
her yönden etki edebilecek darbelere karşın kule vinçlerin tepesine yanlardan
kol çıkarak yerleştirilmekte ve yuvarlanan küre metodu ile yıldırımın çekme
potansiyelini toprağa aktararak koruma sağlamaktadır. Yuvarlanan küre metodu, yıldırım
darbesinin yüksek gerilim hatları, binalar ve kule vinçler gibi yapılar
üzerinde nasıl davranacağını ve hangi yolu takip edeceğini tahmin ettiğinden
yıldırım deşarjının koruma tasarımı için önemlidir ve daha etkili bir koruma
tasarımının oluşturulmasına yardımcı olmaktadır.
İkincil
Koruma: İkincil korumada ise çok
yüksek boyutlu yıldırım darbesi durumunda vincin devrilmesi ihtimaline karşın topraklama
sistemi kullanılmaktadır. Topraklama sistemleri, kule vinçlerin tabanına
yerleştirilmekte ve yıldırımın etkilerini en aza indirmektedir. Bu noktada
topraklama kriterlerinin doğru yapılması işletme güvenliğinin oranını da
artırmaktadır. Öncelikli olarak darbe aktarımının hızlı yapılabilmesi için topraklama
geçiş direncinin en fazla 10 ohm olmak şartıyla olabildiğince düşük olmasına,
kullanılan iletkenin yüksek kalitede ve korozyona dayanıklı olmasına dikkat
edilmelidir. Ayrıca, topraklama iletkeni yeterli kalınlıkta ve düzgün şekilde
kurulmalıdır.
Yıldırımdan Korumada AG Parafudr Etkisi
Kule
vinçlerin yıldırımdan korunmasında aktif rol oynayan ekipmanlardan bir diğeri
ise AG parafudr sistemleridir. Kule vinçlerde kullanılan parafudrlar; vinç
gövdesini, düşük gerilimde çalışan hassas sensör sistemlerini ve diğer
elektrikli bileşenleri yıldırımdan koruyarak ayrıca ek bir çalışma güvenliği
sağlamaktadır. IEC 61643 alçak gerilim şebeke sistemlerine bağlanan darbe
koruma düzenleri standardına göre, 10/350 μs’de belirlenen yıldırım deşarj
akımı kapasitesine ulaşan AG parafudrlar tercih edilmelidir.
Dedektörler ve Periyodik Bakımlar da Korumada
Rol Oynuyor
Belirtilen
koruma düzenlerine ek olarak yıldırım dedektörleri de dolaylı yoldan kule
vinçlerin korunmasına katkı sağlamaktadır. Yıldırım dedektörleri, dedektör
anteni ile çevredeki elektrik alanı ölçmekte, bu sayede yaklaşan bir yıldırım fırtınasını
önceden tespit ederek parafudr cihazları veya topraklama sistemleri gibi diğer
yıldırım koruma önlemlerinin zamanında devreye sokulmasına yardımcı olmaktadır.
Periyodik
bakım işlemleri de, kule vinçlerin güvenli bir şekilde çalışabilmesi ve işletme
ömrünü uzatabilmesi için hayati önem taşır. Bu nedenle, özellikle de topraklama
kontrolünün periyodik olarak yapılması ve AG parafudr gibi koruma
ekipmanlarının testlerinin gerçekleştirilmesi oldukça önemlidir. Ayrıca, kule
vinçlerin yerel mevzuat ve standartlara uygun olarak da periyodik olarak kontrol
edilmesi gerekmektedir.